AGRARYZM I JEGO PRZYKŁAD

AGRARYZM Z J. łac. ager znaczy ziemia, rola, pole, drugi człon tego terminu czyli agrarius dotyczy znaczenia słowa rolnika, rolny lub roli. Agraryzm jest doktryną polityczno-społeczną zapoczątkowaną w Niemczech bazującą na prądzie społeczno-politycznym reprezentującym przez właścicieli ziemskich. Albert E. von Schἃffle żyjący na przedsieni lat 1831 – 1903 socjolog, prawnik oraz ekonomista, napisał m.in. ,,Ryzyko agraryzmu dla Niemiec” w 1901 roku i użył pojęcia agraryzmu jako pierwszy. Dzisiaj agraryzm oznacza doktrynę polityczno-społeczną opartą na solidaryzmie klasowym, monolicie moralnego chłopstwa odwołującego się do potrzeby przestawienia ustroju gospodarczo-społecznego na tory tz. ,,trzeciej drogi” biegnącej między socjalizmem a kapitalizmem mając na uwadze głównie interesy wsi i rolnictwa, którą politycznie nadzoruje klasa chłopska. Agraryzm jest także ruchem polityczno-społecznym określanym także nutami ludowymi bazującymi na doktrynie agraryzmu lub na ruchach ludowych zakorzenionych w doktrynie agraryzmu. Korzenie ideowe agraryzmu sięgają fizjokratyzmu z XVII w., który na pierwszym miejscu stawia pracę wytwórczą tylko w rolnictwie i uznaje wyższość rolnictwa w gospodarcze nad przemysłem, handlem, rzemiosłem oraz nierealną koncepcją romantyzmu ekonomicznego (J. Ch. Sismonde de Sisnondiego 1773-1842 r.). Romantyzm gospodarczy popierał gospodarkę drobnorynkową dyktowaną przez drobnych rzemieślników i rolników w stosunku, do których państwo stosowało zaawansowaną politykę protekcjonizmu. Modelowy opis głównych myśli agraryzmu ujmuje tzw. piramida wartości wymyślona przez najważniejszego ideologa pochodzącego z Czechosłowacji Milana Hodzę (1878 – 1944). Piramida wartości agraryzmu złożona jest z czterech części: pierwsza składa się z ziemi, z człowieka oraz z pracy, druga cześć składa się z rodziny, z gminy i z samorządu, do trzeciej części należy państwo, ojczyzna oraz naród. Istnieją rodzaje agraryzmu tak ja np. w Polsce gdzie w okresie międzywojennym kładziono nacisk na samokształcenie i działalność społeczną w wyniku, której miał dokonać się renesans duchowy, gospodarczy i moralny w szczególności klasy chłopskiej.                    
Do rozkwitu ideologicznego i organizacyjnego agraryzmu przyczynił się Związek Rolników (Bund der Landwirte), który narodził się w Niemczech a najważniejszym konsultantem i ideologiem tego związku był Gustaw Ruhland (,,Wprowadzenie do polityki agrarnej” z roku 1901). W tym samym czasie co agraryzm niemiecki powstało w Stanach Zjednoczonych tzw. Przymierze Farmerskie, które funkcjonowało na przedsieni lat osiemdziesiątych XIX w. Ruch agrarny kojarzony także z ruralizmem (tłumaczony z J. angielskiego w następująco: rulal znaczy złączony z wsią, rolny), początkowo rozwijał się w Teksasie i oznaczał samokształceniowo-samopomocowe związki lokalne. Ruralizm jako ruch nie funkcjonował zbyt długo ponieważ został zagospodarowany przez populizm i Partię Demokratyczną co wpłynęło na utratę ideowego charakteru tego ruchu. Renesans ideologii i ruchów ruralizmu miał miejsce na początku wieku XX a także w okresie międzywojennym. W tym ostatnim okresie na znaczeniu zyskiwały głównie ruchy agrarystyczne w Danii, które rozpowszechniał ideolog Mikołaj Grndvig. Natomiast w Szwajcarii propagatorem tego ruchu był prezes Szwajcarskiego Związku Chłopskiego. Podobnie jak w wymienionych wyżej krajach formowały się myśli agrarystyczne tak jak w innych krajach europejskich w tym w szczególności w Czechosłowacji, w której zbudowano w 1899 roku Czeską Partię agrarną. Następnie partię tą przebudowano w 1905 roku w Czechosłowacką Partię Agrarną, której repetentami byli M. Hodża, A. Svehla i O. Frankenberge. W Bułgarii powstał w 1901 roku Bułgarski Ludowy Związek Chłopski firmowany przez A. Stambolijskiego. Partie agrarne funkcjonowały także w Rumunii, na Węgrzech i w Jugosławii.  Formacje chłopskie akceptujące program agraryzmu polowały w 1921 roku Międzynarodowe Biuro Agrarne w Pradze nazywane również ,,Zieloną Międzynarodówką”, którego pomysłodawcą był A. Svehli. Z tymi partiami kooperował Słowiański Związek Młodzieży Wiejskiej powołany na Kongresie Lubljanie w 1924 roku.                 

       Jeśli chodzi o ruch agrarny w Polsce, to jest on związany z programem powstałego w 1895 roku Stronnictwa Ludowego oraz z działalnością J. Stapińskiego ks. S. Stojałowskiego, B. i M. Wysłouchów a także z ruchem zaraniarskim w latach 1907 – 1914. W czasie trwania II RP agraryzm był podwaliną programową Stronnictwa Ludowego, którego koncept z 1935 r. stał się standardową myślą ruchu ludowego oraz Związku Młodzieży Wiejskiej RP ,,Wici”. Czołowymi postaciami, które rozpowszechniały agraryzm w tamtym czasie byli: W. Styś J. Niecko, S. Inglot F. Bujak, S. Miłkowski (,,Agraryzm jako forma przebudowy ustroju społecznego, 1934, Walka o nową Polskę”). Jeśli chodzi o myśl agraryzmu to latach 1945 – 1947 nawiązywało do niej mikołajczykowskie Polskie Stronnictwo Ludowe. Natomiast do agraryzmu jako idei po roku 1989 odwoływała się większa część partii ludowych, do której zaliczono m. in. SLCH, PSL, PSL- ,,Solidarność”. Programy oraz działalność tych partii zostawały podane jednak sprawdzeniu i korekcje pod kontem polityczno-społecznych, ekonomicznych a także geopolitycznych okoliczności zaistniałych po upadku rygoru komunistycznego. Kompleks idei dot. agraryzmu nazywany także neoagraryzmem.  Źródło:, leksykon politologii”. Autor: A., Antoszewski i A. Herbut.